Kada budete dolazili u Temišvar prvi put, pripremite se da vas ovaj grad potpuno šarmira. Temišvar je grad idealan za šetnje, jer tada u punom sjaju prikazuje svoju prelepu arhitekturu, prirodu, parkove, i svetlucave ulice pod rasvetom. Temišvar je grad koji nosi titulu evropskog grada kulture, jer se ističe ne samo u Rumuniji, već u celoj Evropi – njegovi građani zaista su posvećeni negovanju kulturnog nasleđa, arhitekture, religijskih objekata, i svoje duge istorije.
Istorija Temišvara
Premda mali grad, Temišvar je treći po veličini u Rumuniji, a ime je dobio po reci Tamiš, koja je nekad proticala ovim gradom. Naime, reka Tamiš je često plavila ovo područje koje je nekada bilo močvarno, ali je reka Tamiš kasnije preusmerena i teče van grada. Kroz Temišvar danas teče samo reka Begej, oivičena dugim popločanim šetalištima.
Dugo pre nastanka Temišvara, nomadska plemena (Avari) živeli su u tom području u naselju Begej. Temišvar se prvi put pominje od strane Ugara u jedanaestom veku, kao utvrđenje, a kasnije i kao grad u petnaestom veku. U šesnaestom veku bio je pod upravom otomanskih Turaka, više od vek i po, i u ovom periodu Temišvar dobija etničku raznolikost koju je zadržao do današnjeg dana.
U grad u kome su do tada živeli mahom Mađari, naseljavaju se Muslimani, Jevreji, Srbi i Romi. Srbi su dugo posle odlaska Otomana nastavili da predstavljaju većinsko stanovništvo, a Temišvar i danas važi za srpski grad u Rumuniji, o čemu svedoče srpske ustanove kulture, kao i pravoslavne srpske crkve.
Pod habzburškim carstvom, u Temišvar se doseljavaju Nemci i još više Mađara, koji preuzimaju vođenje privrede u Temišvaru, čime on postaje privredni centar monarhije. Tokom vladavine Austrougara, u Temišvaru blista arhitektura u baroknom stilu, dok se simultano grade crkve svih zastupljenih religija i poštuje etnička šarenolikost stanovništva.
Mali Beč
Temišvar često nazivaju Mali Beč, a to ime nimalo ne iznenađuje, jer se, zaista, austrijski uticaji osećaju u svim aspektima kulture ovog grada. Grad opisuje austrijska arhitektura, pre svega, i način na koji je grad povezan između raskošnih trgova, kao i pešačka zona u njegovom centru. Austrijski uticaj primećuje se i u domaćoj kuhinji Temišvara, ponudi ukusa koji su prepoznatljivi od Vojvodine pa sve do bečkih dvorova.
Šta morate obići u Temišvaru
Bogata istorija Temišvara i njegova velika raznovrsnost čine Mali Beč neodoljivim za turiste. Najvažnije znamenitosti se uglavnom nalaze blizu centra grada, što stvara utisak da je uži centar Temišvara jedan veliki muzej.
Trgovi Temišvara
Ulice Temišvara povezuju njegove trgove, koji su svojevrsni memorandumi istorijskih događaja ovog područja, a koji se odlikuju spomenicima i gracioznim prilazima poznatim katedralama.
Najstariji trg Temišvara iz baroknog perioda jeste Trg ujedinjenja, koji predstavlja srce prostora između Srpske saborne crkve Svetog Đorđa i Rimokatoličke crkve posvećene takođe Svetom Đorđu. Ovaj trg oivičen šarenim fasadama simbolično spaja dve religije, i kaže se da su na ovom mestu katolička i pravoslavna crkva fizički najbliže na svetu. Na samom trgu nalazi se spomenik Stub kuge, posvećen svetoj trojici u znak zahvalnosti za prestanak epidemije kuge, što je neretka pojava širom gradova bivše Austrougarske.
Trg pobede
Trg pobede u Temišvaru pandan je Trgu republike u Beogradu, centralno mesto svih dešavanja i glavno mesto susreta. Ovaj trg odlikuje statua Romula i Rema sa vučicom, koju je Temišvar dobio od Rima kao poklon u dvadesetom veku, a pravljena je po modelu originalne bronzane statue iz petog veka pre nove ere. Sa trga se dolazi do zgrade Opere, kao i do Rumunske saborne crkve, a na samom trgu nalaze se i fontana, park, kafići i dugo šetalište. na ovom se mestu odvijaju sve važne proslave u gradu.
Trg Slobode
Trg slobode je još jedan važan trg u Temišvaru, a na njemu se ističe bista narodnog heroja i borca za slobodu – Decebala, poslednjeg kralja Dakije. Okruženje ovog trga sasvim dolikuje njegovom imenu, te se tu nalaze zgrade pozorišne i muzičke akademije, pa je ovo svojevrsni centar kulture grada.
Kulturno nasleđe Temišvara
Temišvar je poznat po svojim impozantnim crkvama. Temišvarska pravoslavna crkva važi za najlepšu pravoslavnu crkvu u Rumuniji, a u njenoj veličanstvenoj unutrašnjosti leže mnogi istorijski i umetnički značajni objekti, sa istaknutim rumunskim ikonama i freskama. Spoljašnja arhitektura crkve puna je detalja koji privlače pažnju, a do unutrašnjosti ne dopire mnogo prirodnog svetla, tako da postoji jedan nivo misticizma u razgledanju ove katedrale.
Srpska pravoslavna crkva takođe je čest predmet interesovanja posetioca, a ono što ona predstavlja jeste složna zajednica Srba i Rumuna u Temišvaru, te dve pravoslavne crkve postoje i kao simboli prijateljstva dva naroda. Do nje se prirodno dolazi kada posećujete Trg Ujedinjenja, a ona će vas sama namamiti da kročite unutra i vidite svu njenu lepotu.
Zgrada Opere u Temišvaru poznata je tema turističkih vodiča. Osim posmatranja njene strukturne lepote i šetnje kroz park koji vodi do nje, o ovoj zgradi znamo i da je čitav ulazni deo dodat u vreme komunizma, zajedno sa balkonom na Operi, koji je imao za cilj da se sa njega lider komunističke partije Nikolaj Čaušesku obraća narodu.
Jedna jedinstvena atrakcija u Temišvaru je i Muzej Komunističkih Konzumera, dizajniran kao stan u komunističkom periodu, sa uskim hodnicima, dnevnom i dečijom sobom, i kuhinjom. Ispunjen je nameštajem i stvarima koje su mogle da se kupe u vreme komunizma, počev od igračaka, preko vinilskih ploča, televizora i nosioca zvuka, bicikli, i mnogo čega još. Na spratu muzeja nalazi se bar u kome se možete opustiti i sabrati utiske nakon posete ovom vremeplovu.
Ispred Rumunske pravoslave crkve banatske mitropolije, na Trgu pobede, pruža se niz gradskih palata iz vremena Austrougarske, građenih u stilu secesije, sa puno ukusa, od strane akademskih građana. Podignite pogled i zadivite se radom čuvenog arhitekte Lasla Sekelja, njegovim palatama Lojd, Nojhaus, Dauerbah, i Hit & Fogel.
Na mestu gde se sreću srpska i rumunska crkva, na Trgu ujedinjenja nalaze se i palate davnašnjih temišvarskih bogataša – palata Barok i palata Bruk, izgrađene u baroknom stilu kao i sam trg.
Još jedno neobično zdanje koje vredi videti jeste divna Mehala pravoslavna crkva, po svemu različita od ostalih katedrala, a pre svega po obliku kupole i upečatljivim bojama.
Šta morate probati u Temišvaru
Rumunska kuhinja predstavlja živopisan sudar mnogih kulinarskih tradicija sa kojima je Rumunija imala dodir, ali je pritom sačuvala i neke jedinstvene rumunske odlike. Na rumunsku gastronomiju uticala je ponajviše turska kultura, ali i specijaliteti njenih suseda kao što su Srbi, Nemci i Mađari.
Prepoznatljivi ukusi zapadnoevropskih zemalja kao što su Francuska i Austrija imali su udeo u oblikovanju rumunskih menija, dok je pod uticajem Rimljana nastao tradicionalni dezert – testo sa sirom, poznatije kao pasca. Pasca se priprema obično za Uskrs, zajedno sa kolačem kozunak, u kome se često nađe suvo ili orašasto voće. Kozunak je poznat i u Bugarskoj, gde se takođe priprema za Uskrs.
Kada u Rumuniji kažete „čorba“, podrazumevate sve vrste supa, od kojih oni izvrsno pripremaju čorbu od škembića i telećih nogica, koje umeju da začine kiselim limunovim sokom, pavlakom, sirćetom, ili boršom. Rumuni često vole da spremaju svoj kačamak od kukuruznog brašna, mamaliga, dok su im najdraža glavna jela mititei, bečka šnicla, i ćufte perişoare u sosu.
Dok umesto hleba često jedu kačamak i palentu, meso je neizostavan deo rumunskog dnevnog menija. Kao i u ostatku regiona, prednjače svinjetina i piletina, mada umeju da pripreme izvrsne specijalitete od junetine i od ribe. Ako ste razmišljali šta od rumunske hrane da ponesete nazad sa sobom, obavezno razmotrite njihove slanine, šunkei i kotlete.
Od tradicionalnih pića, u Rumuniji se pije tulca, izuzetno jaka rakija od šljive. Osim rakije, Rumuni piju dosta vina, jer im je vinogradarstvo široko rasprostranjeno i razvijeno, što čini i izbor vina velikim i raznovrsnim.
Temišvar – šoping centar
Prethodnih godina Temišvar je na tragu savremenih velikih gradova i u njemu se brzo razvija trgovina svetskih brendova. Šoping je tako postao neizostavna aktivnost na kraju vašeg vikenda, samo budite pažljivi, jer su šoping centri u Temišvaru zaista megalomanske veličine.
Najpoznatiji šoping mol je Iulius, po svojoj veličini prava gromada u čitavom regionu. Turisti obično podele svoje aktivnosti u Temišvaru na obilazak grada i obilazak prodavnica, obzirom da se u Iuliusu nalaze svetski brendovi kao što je Desigual, a neretko se u njima možete zadesiti u jeku nekog zgodnog sezonskog sniženja.
Za Iulius takođe važi da ima jedan od najvećih kutaka sa restoranima i brzom hranom, gde možete birati između brze i domaće, ali i između brojnih egzotičnih kuhinja. Ako u Temišvar budete išli kolima, obratite pažnju da se parking oko ovog šoping mola plaća, a bez obzira na njegovu veličinu može se desiti i da u njemu ne nađete mesta.
Još jedno sjajno mesto za šoping u Temišvaru jeste Šoping Grad Temišvar, gde je parking besplatan, za razliku od Iuliusa. U njemu se takođe nalaze radnje poznatih brendova kao što su Stradivarius, Reserved, Cropp, House, Sinsay, Pimkie, i mnogi drugi. 4D bioskopska sala u ovom šoping molu popularna je među mladima, kao i rekreativni centar unutar njega koji sadrži zatvorenu traku za skijanje i zatvoreni bazen.
Temišvar je grad koji najlepše povezuje kulturu Srba i Rumuna, i u njemu možete otkriti mnoge zanimljive i skrivene lokacije pored onih koje su svima poznate. Ipak, vikend je dovoljan da upoznate Temišvar, obiđete njegove trgove i crkve, a i posvetite malo vremena uživanju u kupovini. Na kraju, ukoliko vam se dopadne, dovoljno je blizu da se njemu kasnije ponovo vratite.
